Posiadanie środków odurzających w ilości nieznacznej

Zgodnie z art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii możliwe jest umorzenie dochodzenia w sytuacji, gdy przedmiotem czynu są:

• środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej,
• przeznaczone są one na własny użytek sprawcy,
• orzeczenie wobec sprawcy kary za ich posiadanie byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień społecznej szkodliwości.

 Środki odurzające lub substancje psychotropowe w ilości nieznacznej

Sąd Apelacyjny w Lublinie w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 września 2005 r., sygn. akt II AKa 217/05 wskazał, że „środki odurzające w ilości nie większej niż 5 gramów (…) niewątpliwie można zaliczyć do ilości nieznacznej, skoro ustawodawca w pierwotnej treści załącznika do projektu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wskazał jako ilości nieznaczne do 10 gram marihuany, do 3 gram haszyszu i do 0,25 gram amfetaminy.”

Podobne stanowisko odnośnie pojęcia „ilości nieznacznej” prezentuje prof. dr hab. Krzysztof Krajewski – prawnik i socjolog, kierownik Katedry Kryminologii UJ, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Komitetu Naukowego Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii, który jest m.in. autorem „Wytycznych dotyczących stosowania art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – posiadanie narkotyków”. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego istnieje dolna granica odpowiedzialności za czyny określone w art. 62 ust. 1 i 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Wyznacza ją taka ilość środka odurzającego lub substancji psychotropowej, która pozwala „na chociażby jednorazowe użycie danej substancji, w dawce dla niej charakterystycznej, zdolnej wywołać u człowieka inny niż medyczny skutek” (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008 r., sygn. akt IV KK 27/2008, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2009 r., sygn. akt IV KK 418/2008). Dla realizacji znamion czynu określonego w art.62 ust.1 lub 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii koniecznym jest aby przedmiotem tego czynu była ilość nadająca się do wywołania efektu psychoaktywnego, czyli minimalna dawka jednorazowa. Jeśli jest to ilość mniejsza nie mamy do czynienia z ilością nieznaczną, ale z ilością prawnie irrelewantną, a czyn nie realizuje znamion czynu zabronionego pod groźba kary. Tak więc górna granica pojęcia ilości nieznacznej o jakiej mowa w art.62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii musi być jakąś wielokrotnością dawki minimalnej. W innym wypadku pojęcie ilości nieznacznej byłoby określone zbyt wąsko i traciło jakikolwiek sens praktyczny. Pozostaje za każdym razem pytanie o jaką wielokrotność dawki minimalnej może chodzić? Podstawowa przy tym kwestia to to, aby pojęcia tego nie zawęzić nadmiernie, tak aby mogły mieścić się w nim podstawowe formy posiadania konsumenckiego, typowe ze względu na rodzaj środka, formy konsumpcji, stopień uzależnienia, wynikającą stąd tolerancję organizmu itp.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu w uzasadnieni wyroku z dnia 23 lutego 2017 r., sygn. akt II AKa 247/16 również uznał za „nieznaczną ilość” kilka gramów. „Wobec braku definicji legalnej interpretując wyrażenie „nieznaczna ilość” użyte w art. 62a ustawy należy odwołać się do jego znaczenia językowego. Z tego punktu widzenia przez sformułowanie „nieznaczny” rozumie się niewielki, błahy. Na potrzeby niniejszych rozważań oznacza to zatem, że ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych wymagana dla zastosowania instytucji przewidzianej w art. 62a powinna być niewielka, mała. Ilość substancji będąca przedmiotem czynu zabronionego określonego w art. 62 ust1 lub 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, aby mogła być uznana za niewielką, nie powinna przekraczać kilku gramów.” Tak samo P. Gensikowski, Materialnoprawne ujęcie przesłanek instytucji przewidzianej w art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, Prok. i Pr. 2015/10.

Niecelowość kary z punktu widzenia dyrektyw wymiaru kary

Ustawodawca uzależnił możliwość umorzenia dochodzenia od tego, aby orzeczenie kary wobec sprawcy było niecelowe z punktu widzenia dyrektyw wymiaru kary. Z uwagi na treść tego przepisu orzeczenie wobec sprawcy kary ma być niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień jego społecznej szkodliwości. Przy ocenie niecelowości kary należy mieć na uwadze np. zachowanie podejrzanego.

W realiach każdej sprawy należy brać pod uwagę stopień społecznej szkodliwości czynu, ponieważ, jak wynika z art. 1 § 2 k.k. a contrario, przestępstwem jest tylko taki czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma. Zgodnie z art. 115 § 2 k.k. przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości  czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Natężenie społecznej szkodliwości konkretnego zachowania stanowi wypadkową (pochodną) wymienionych czynników, wskazanych w art. 115 § 2 k.k.  Czyn osoby posiadającej nieznaczną ilość narkotyków powinien być oceniany w oparciu o możliwe zagrożenie dla dóbr prawnych osób trzecich, innych niż sprawca. Posiadanie środków odurzających w ilościach poniżej górnej granicy wartości granicznych, przy braku jakichkolwiek dowodów przemawiających o celu w postaci udzielenia innej osobie i w okolicznościach nie stwarzających potencjalnie zagrożenia dla osób trzecich powinno uzasadniać umorzenie postępowania. (DK)