Kto i na jakich zasadach ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. w przypadku, gdy egzekucja z jej majątku okaże się bezskuteczna? W jaki sposób można uwolnić się od tej odpowiedzialności oraz dlaczego nie warto jest czekać ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości? Odpowiedź na te pytania jest niezwykle istotna nie tylko dla osób, które zamierzają pełnić w spółce rolę członka zarządu, ale przede wszystkim dla kontrahentów spółki z o.o. – to oni bowiem będą usiłowali odzyskać przysługujące im od spółki należności w przypadku jej niewypłacalności.
[Materializacja odpowiedzialności członków zarządu] Kiedy aktywuje się po stronie członków zarządu obowiązek, w postaci ich odpowiedzialności za zobowiązania spółki? W warunkach, gdy spółka znajduje się w dobrej kondycji finansowej, za jej zobowiązania odpowiadać będzie przecież sama spółka całym posiadanym przez siebie majątkiem. Kiedy zatem będzie można powiedzieć, że do odpowiedzialności pociągnąć należy członków zarządu spółki? Otóż w świetle przepisów KSH odpowiedzialność ta materializuje się dopiero wówczas, gdy egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna, a więc gdy spółka nie będzie w stanie pokryć swoich zobowiązań. To właśnie ten moment otwiera wierzycielom spółki drogę do dochodzenia swoich należności od członków zarządu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21.10.2003 r. (I CK 160/02) podkreślił, że przesłanką niezbędną do tego, aby członkowie zarządu ponosili odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o.o. jest posiadanie przez wierzyciela wobec spółki orzeczenia zasądzającego wierzycielowi należność. Aby wytoczyć powództwo przeciwko członkom zarządu nie jest wymagane, aby wierzyciel wykorzystał całą dostępną gamę sposobów egzekucji. Za wystarczające uważa się, iż jeden z wybranych sposobów egzekucji w stosunku do spółki nie przyniósł efektu (orz. SN z dnia 26.04.1938 r., C II 2806/37, PPH 1938, poz. 239). W wyroku z dnia 26.06.2003 r. Sąd Najwyższy (V CKN 416/01) dokonał jednak odmiennej oceny prawnej i stwierdził, iż udokumentowanie przez powoda zawartej w artykule 299 § 1 KSH przesłanki bezskuteczności egzekucji może mieć miejsce na bazie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie posiada majątku umożliwiającego zaspokojenie wierzyciela, pozywającego członków zarządu (A. Kidyba, Prawo handlowe, wyd. 19, Nb.357, Warszawa 2017).
[Zasady odpowiedzialności członków zarządu] Z treści przepisu artykułu 299 § 1 KSH, wynika, że członkowie zarządu odpowiadają na zasadzie subsydiarności. Odpowiedzialność ta zachodzi wówczas, gdy nie ma możliwości, aby uzyskać od spółki przysługującej nam wierzytelności. Odpowiedzialność ta jest zatem uzależniona od rezultatów egzekucji skierowanej wobec spółki. Kolejną zasadą, która wyłania się z analizy wspomnianego artykułu jest zasada, wedle której członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania spółki osobiście i indywidualnie, co równa się z tym, że wierzyciele spółki mogą dochodzić zaspokojenia swoich wierzytelności z całego majątku danych członków zarządu. Trzecią zasadą, mającą niebagatelny wpływ na możliwość dochodzenia przez wierzycieli swoich należności jest zasada solidarności członków zarządu. Zasada ta ułatwia dochodzenie praw z uwagi na fakt, iż wierzyciel ma sposobność do tego, aby dochodzić całości bądź części świadczenia od wszystkich członków zarządu łącznie, od kilku z nich, lub też od każdego z osobna.
[Uwolnienie się od odpowiedzialności przez członków zarządu] Czy członkowie zarządu będą odpowiadać za zobowiązania spółki w każdym przypadku, gdy zaistnieje stan bezskuteczności egzekucji? Warto zadać pytanie, czy tak dalece posunięta odpowiedzialność członków zarządu nie byłaby krzywdząca w przypadku, gdy dochowali oni starań, aby nie doszło do sytuacji, w której wierzyciel nie może zaspokoić swoich roszczeń. Ustawodawca przewidział przesłanki ekskulpacyjne, które uwalniają członków zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Przesłanki te określone są w art. 299 § 2 KSH.
Członek zarządu nie ponosi odpowiedzialności w przypadku gdy:
- członek zarządu zgłosił we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
- niezgłoszenie wyżej wymienionego wniosku nastąpiło nie z jego winy;
- pomimo niezgłoszenia wyżej wymienionego wniosku, niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Przepis art. 299 § 4 KSH zakłada, że członkowie zarządu nie będą ponosili odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów KPC, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.
[Wspólnik jako członek zarządu] Na zakończenie warto również podkreślić, iż zawarte w artykule 151 § 4 KSH stwierdzenie wedle którego wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki nie zwalnia wspólnika z odpowiedzialności jeżeli jest on równocześnie członkiem zarządu. W takiej sytuacji będzie on odpowiadał na podstawie przepisów dotyczących odpowiedzialności członków zarządu.
(BKo)
Potrzebujesz wsparcia z zakresu prawa spółek?
Mamy bardzo bogate doświadczenie w sprawach z zakresu prawa korporacyjnego. Jeżeli potrzebujesz wsparcia z zakresu prawa pracy nasi prawnicy służą pomocą. SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI!